ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਅੱਜ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਆਤਮਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨਦੇਵ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਰਾਗ ਜੈਤਸਰੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਗ ਆਤਮਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਇੱਥੇ ਜੀਵ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਬੜੀ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਗ ਜੈਤਸਰੀ, ਮਹਲਾ 5 — ਘਰ 2 — ਛੰਤ
“ਅਸੰਖ ਅਵਗੁਣਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਘਰ”
ਸਲੋਕ:
ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਉੱਚਾ, ਅਗਮ ਤੇ ਅਪਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਆਖਦੇ ਹਨ — ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਰਣ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਕੇਵਲ ਉਸ ਕੋਲ ਹੈ।
ਛੰਦ:
ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਜਿਵੇਂ ਤੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈਂ, ਤਿਵੇਂ ਮੇਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ।
ਮੇਰੇ ਅਸੰਖ ਅਵਗੁਣ ਹਨ — ਹਰ ਰੋਜ਼ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ।
ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਫਸ ਕੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵੱਲ ਦੌੜਦਾ ਹਾਂ।
ਪਰ ਤੇਰੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਧੁੰਦ ਹਟਦੀ ਹੈ।
ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਲੁਕ ਕੇ ਵਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਤੂੰ ਫਿਰ ਵੀ ਨੇੜੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈਂ।
ਨਾਨਕ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ — ਦਇਆ ਧਾਰ, ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਬਚਾ।
ਟਰੰਪ ਦੀ ਨਵੀਂ ਰਣਨੀਤੀ ਨੇ ਮਚਾਇਆ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੂਫ਼ਾਨ
ਸਲੋਕ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਉੱਚਾ, ਅਗਮ ਅਤੇ ਅਪਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਬਿਆਨ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਜੀਵ ਉਸ ਦੀ ਪੂਰੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਪਰ ਜੋ ਜੀਵ ਉਸ ਦੀ ਸਰਣ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਲੋਕ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਿੱਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਤਮਕ ਆਸਰਾ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਰਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਜੀਵ ਦੀ ਅਸਲ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੀਵ ਅਸੰਖ ਅਵਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਹ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿਕਾਰਾਂ ਵੱਲ ਦੌੜਦਾ ਹੈ, ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ, ਪ੍ਰਭੂ ਨੇੜੇ ਹੀ ਵੱਸਦਾ ਹੈ। ਜੀਵ ਜਦੋਂ ਲੁਕ ਕੇ ਵਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਵੀ ਪ੍ਰਭੂ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਸਦਾ-ਸਦਾ ਜੀਵ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਜੀਵ ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇ।
ਤਾਲਿਬਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਦਿੱਲੀ ਯਾਤਰਾ: ਖੇਤਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ‘ਤੇ ਹੋਵੇਗੀ ਗੰਭੀਰ ਚਰਚਾ
ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਵਿੱਚ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਪ੍ਰਭੂ! ਮੇਰੇ ਅਸੰਖ ਅਵਗੁਣ ਹਨ, ਪਰ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ। ਮੈਨੂੰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਤੋਂ ਬਚਾ। ਮੈਨੂੰ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਕੱਢ ਲੈ। ਇਹ ਬੇਨਤੀ ਸਿੱਖ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਹੈ — ਜੋ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰਭੂ ਅੱਗੇ ਨਿਵੇਦਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇ। ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਆਤਮਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਕਦੇ ਵੀ ਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਜੀਵ ਅਸੰਖ ਅਵਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਉਹ ਸੁਧਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ, ਅਰਦਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਖੇਡ-ਖੇਡ ‘ਚ ਆਈ ਮੌਤ: ਪਟਾਕੇ ਦੀ ਚੀਰਫਾੜ ਬਣੀ ਜਾਨਲੇਵਾ
ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵੀ ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਮਾਇਆ, ਲਾਲਚ, ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਾਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਆਸਰਾ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਰਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅਵਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣੀਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰੀਏ। ਮਾਇਆ ਦੀ ਧੁੰਦ, ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਅਸਲ ਸੱਚ ਤੋਂ ਦੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਹੀ ਹਟ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਦੀ ਇਹ ਲਾਈਨ — “ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਲੁਕ ਕੇ ਵਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਤੂੰ ਫਿਰ ਵੀ ਨੇੜੇ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈਂ” — ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਹਿਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਸਦਾ-ਸਦਾ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਡੀ ਹਰ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਅਸੀਂ ਉਸ ਤੋਂ ਲੁਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ। ਇਹ ਗੱਲ ਸਾਨੂੰ ਨਿਮਰਤਾ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਰਾਹ ‘ਤੇ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅਰਦਾਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਅਰਦਾਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ — “ਦਇਆ ਧਾਰ, ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸੰਸਾਰ-ਸਮੁੰਦਰ ਤੋਂ ਬਚਾ” — ਸਿੱਖ ਜੀਵਨ ਦੀ ਅਸਲ ਅਰਦਾਸ ਹੈ। ਇਹ ਅਰਦਾਸ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰਭੂ ਅੱਗੇ ਨਿਵੇਦਨ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਲਾਈ ਲੜਕੀ — ਦੋਸ਼ੀ ਫਰਾਰ
ਮੁੱਖ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ:
ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਰਣ ਹੀ ਸੱਚੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ
ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ
ਆਪਣੇ ਅਵਗੁਣਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਅੱਗੇ ਨਿਵੇਦਨ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ
ਪ੍ਰਭੂ ਸਦਾ-ਸਦਾ ਸਾਡੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਅਰਦਾਸ ਸਿੱਖ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਟੂਟ ਹਿੱਸਾ ਹੈ
ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਾਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਖੋਜ, ਨਿਵੇਦਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾ ਖਾਲਸਾ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫਤਹਿ।
