ਜਲੰਧਰ: ਸਲੋਕ ਮ: ੩
“ਪੂਰਬਿ ਲਿਖਿਆ ਕਮਾਵਣਾ ਜਿ ਕਰਤੈ ਆਪਿ ਲਿਖਿਆਸੁ ॥”
ਜੋ ਕਰਤਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਉਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਕਰਮਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਾ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜਾ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ।
“ਮੋਹ ਠਗਉਲੀ ਪਾਈਅਨੁ ਵਿਸਰਿਆ ਗੁਣਤਾਸੁ ॥”
ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਠੱਗ ਲਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਬੈਠਾ ਹੈ।
“ਮਤੁ ਜਾਣਹੁ ਜਗੁ ਜੀਵਦਾ ਦੂਜੈ ਭਾਇ ਮੁਇਆਸੁ ॥”
ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੂਜੀ ਲਗਨ (ਮਾਇਆ, ਹੰਕਾਰ) ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਹ ਜੀਉਂਦਾ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਅੰਦਰੋਂ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
“ਜਿਨੀ ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਮੁ ਨ ਚੇਤਿਓ ਸੇ ਬਹਣਿ ਨ ਮਿਲਨੀ ਪਾਸਿ ॥”
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰਮੁਖ ਹੋ ਕੇ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਸਿਮਰਿਆ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ।
“ਦੁਖੁ ਲਾਗਾ ਬਹੁ ਅਤਿ ਘਣਾ ਪੁਤੁ ਕਲਤੁ ਨ ਸਾਥਿ ਕੋਈ ਜਾਸਿ ॥”
ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਫਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਪੁੱਤਰ, ਪਤਨੀ ਆਦਿ ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ।
“ਲੋਕਾ ਵਿਚਿ ਮੁਹੁ ਕਾਲਾ ਹੋਆ ਅੰਦਰਿ ਉਭੇ ਸਾਸ ॥”
ਜੋ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਕਾਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅੰਦਰੋਂ ਉਹ ਤਕਲੀਫ਼ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
“ਮਨਮੁਖਾ ਨੋ ਕੋ ਨ ਵਿਸਹੀ ਚੁਕਿ ਗਇਆ ਵੇਸਾਸੁ ॥”
ਮਨਮੁਖਾਂ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
“ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਾ ਨੋ ਸੁਖੁ ਅਗਲਾ ਜਿਨਾ ਅੰਤਰਿ ਨਾਮ ਨਿਵਾਸੁ ॥੧॥”
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਾਮ ਵੱਸਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਗੁਰਮੁਖ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਸੁਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਅਰਥ (ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ)
ਇਹ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਸਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰਮੁਖ ਹੋ ਕੇ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਸਿਮਰਿਆ, ਉਹ ਦੁੱਖੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਾਮ ਵੱਸਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਗੁਰਮੁਖ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸਲ ਸੁਖ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਕਰਤਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਉਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵਨ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਠੱਗ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਠਗਾਉਣੀ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਨਾਮ ਨੂੰ ਵਿਸਾਰ ਬੈਠਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਲ ਜੀਵਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਜਗਤ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਮਨੁੱਖ ਦੂਜੀ ਲਗਨ ਵਿਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ ਮਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਲ ਮੌਤ ਹੈ — ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਹੋਣਾ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਰਮੁਖ ਬਣ ਕੇ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਸਿਮਰਿਆ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੂਹਾਨੀ ਮਿਲਾਪ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਫਸੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਹੀ ਦੁੱਖ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪੁੱਤਰ, ਪਤਨੀ, ਧਨ — ਕੁਝ ਵੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰਿਕ ਪਿਆਰ ਅਸਥਾਈ ਹੈ। ਜੋ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਕਾਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਦਰੋਂ ਉਹ ਤਕਲੀਫ਼ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਕ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨਮੁਖਾਂ ‘ਤੇ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ, ਆਸਰਾ — ਸਭ ਕੁਝ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨਾਮ ਵੱਸਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਗੁਰਮੁਖ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਸੁਖ ਮਿਲਦਾ ਹੈ — ਜੋ ਕਿ ਰੱਬ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਹੈ।
