ਵਾਰਾਣਸੀ: ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ‘ਚ ਅੱਜ ਇੱਕ ਅਣਭੁੱਲੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਛਾ ਗਈ ਹੈ। ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਠੁਮਰੀ-ਖਿਆਲ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਪੰਡਿਤ ਛੰਨੂਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦਾ ਵੀਰਵਾਰ ਸਵੇਰੇ 4:15 ਵਜੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ‘ਚ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ 91 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਹਸਪਤਾਲ ‘ਚ ਇਲਾਜ ਅਧੀਨ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਕਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ, ਰਸਿਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਦਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਹੈ।
ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਰੂਹ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੀ ਗਾਇਕੀ
ਪੰਡਿਤ ਛੰਨੂਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਘਰਾਣੇ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਗਾਇਕੀ ‘ਚ ਨਵੀਂ ਜਿੰਦ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖਿਆਲ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਠੁਮਰੀ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ, ਸਗੋਂ ਭਗਤੀ, ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਰੰਗ ਕੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ‘ਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਜਾਦੂ ਸੀ ਜੋ ਰਸਿਕਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਅਨੁਭਵ ਕਰਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ‘ਚ ਰਾਗਾਂ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ, ਲਯ ਦੀ ਨਿਰਭੀਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਵਾਂ ਦੀ ਗਹਿਰਾਈ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਸੀ।
ਦਿੱਲੀ ‘ਚ ਤੜਕਸਾਰ ਗੋਲੀਬਾਰੀ: ਰੋਹਿਤ ਗੋਦਾਰਾ ਗੈਂਗ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ੂਟਰ ਢੇਰ
ਸੰਗੀਤ ਜਗਤ ‘ਚ ਸੋਗ ਦੀ ਲਹਿਰ
ਪੰਡਿਤ ਛੰਨੂਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੀ ਮੌਤ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਧਾਰਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ‘ਚ ਵਾਰਾਣਸੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਗੀਤ ਕੇਂਦਰਾਂ ‘ਚ ਸ਼੍ਰਧਾਂਜਲੀ ਸਮਾਰੋਹ ਰੱਖੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕਾਂ, ਵਾਦਕਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ, ਸਾਦਗੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਨਮਨ ਕੀਤਾ।
ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਧਰੋਹਰ ਬਣੇ ਰਹਿਣਗੇ
ਪੰਡਿਤ ਛੰਨੂਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੀ ਰਚਨਾ, ਰਾਗ-ਰੂਪ, ਅਤੇ ਗਾਇਕੀ ਦੀ ਵਿਧੀ ਸਦਾ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਰਸਿਕਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣੀ ਰਹੇਗੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਜੀਵੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਦਾਈ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਲਈ ਇੱਕ ਅਮੂਲਯ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸਦਾ ਲਈ ਰਾਗਾਂ ‘ਚ ਗੂੰਜਦੀ ਰਹੇਗੀ।
ਅੱਤਵਾਦ ਤੋਂ ਸਾਈਬਰ ਹਮਲੇ ਤੱਕ: ਭਾਰਤ ਦੀ ਫੌਜ ਨਵੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਲਈ ਤਿਆਰ
