ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਨੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਣ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ‘ਗ੍ਰੇਟ ਕਾਲਜ ਸਟਰੀਟ’ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਜੋ ਕਨਾਟ ਪਲੇਸ ਤੋਂ ਫਿਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਹ ਰੋਡ ਤੱਕ ਜਾਣੀ ਸੀ। ਇਸ ਰੋਡ ਦੇ ਦੋਨੋਂ ਪਾਸਿਆਂ ਕਈ ਕਾਲਜਾਂ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪਲਾਟ ਰਾਖਵੇਂ ਗਏ ਸਨ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸਵਪਨਾ ਲਿਡਲ ਨੇ DAG ਵੱਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ‘ਸੈਰ-ਏ-ਦਿੱਲੀ’ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਦੌਰਾਨ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਗਰਸੇਨ ਕੀ ਬਾਓਲੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨਜ਼ ਕਾਲਜ ਲਈ ਖਾਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ ਯੋਜਨਾ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੇ ਰਾਇਸੀਨਾ ਹਿੱਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨਜ਼ ਕਾਲਜ ਜੋ 1881 ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਸੀ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਹ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਰਥ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਇਨਕਲੇਵ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਰਾਜਪਥ ਨੂੰ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਕ ਦੇ ਸਮਕੱਖ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਨਵੀਂ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਜੋੜ ਬਣ ਸਕੇ। ਕਸਤੂਰਬਾ ਗਾਂਧੀ ਮਾਰਗ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਗ੍ਰੇਟ ਕਾਲਜ ਸਟਰੀਟ’ ਹੋਣੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਫਿਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਹ ਰੋਡ ਦੇ ਚੌਕ ਨੂੰ ‘ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਕੁਐਰ’ ਕਿਹਾ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਚੋਣ ਸੀ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖ ਸਕੇ। ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਨੇ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਰਾਜ ਨੂੰ ਵੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ।
